Akalan Kalesi, Ege ve Yunanistan ile İç Anadolu ve Samsun çevresinin ticari ve sosyo-kültürel etkileşimlerinde önemli rol oynayan bir antik yerleşimdir. Kültürel alışverişin Anadolulu (yerli) halk üzerindeki etkilerini ve bu halkın rolü konuları yanı sıra yine bu halkın Samsun’a (Amisos) yerleşen Egeli (Miletoslu) kolonistlerle olan etkileşimleri hakkında önemli veriler sunacak bir yerleşim özelliği göstermektedir.
Akalan Kalesi ve Çevresi (Samsun) Arkeolojik Yüzey Araştıması” başlıklı çalışma yukarıda ilgili başlıklarda belirtilen amaç, kapsam ve yöntem dahilinde Samsun İli Atakum İlçesi sınırları içerisinde bulunan Akalan Kalesi’nin ve 10 km mesafede bulunan çevresinde bulunan arkeolojik prehistorik, protohistorik ve klasik kültür varlıklarının tespiti, belgelenmesi, tescili ve elde edilen bilimsel sonuçları yayınlanması üzerine gerçekleştirilecektir. Çalışmanın kapsamında Akalan Kalesi merkez olmak üzere 10 km çevresinde yüzey araştırması ve Akalan Kalesi’nde yoğunlaştırılmış (kapsamlı) yüzey araştırması yapılacaktır.
Gerçekleştirilecek çalışmanın ana öğresini bir Demir Çağı yerleşimi olup MÖ 7.-6. yüzyıllarda Klasik Çağ Ege Kültürleriyle münasebetlerde bulunan ve bu kültürlere ait buluntular barındıran Akalan Kalesi ve 10 km etrafındaki yakın çevresindeki çağdaşı yerleşimlerin tespitiyle tescili ve bu kentlerle olan benzerliklerini inceleme oluşturmaktadır.
