Günümüzden 10 binyıl önce yeni bir yaşam biçimini seçerek, Orta Anadolu Bölgesi’nin Kapadokya kesiminde, Melendiz nehri kenarına yerleşmiş, bir tarihöncesi dönem topluluğunu araştıran projedir. 1989 yılında Prof. Dr. Ufuk Esin başkanlığında başlayan kazılar 2002 yılına dek sürmüştür. 2006 yılında Prof. Dr. Mihriban Özbaşaran ve Doç. Dr. Güneş Duru’nun başkanlığında tekrar başlayan yeni dönem kazı ve araştırma projesi pek çok üniversiteden uzman, akademisyen ve öğrencinin katılımıyla yürütülen, uluslararası ve çok disiplinli bir projedir.
Günümüzden yaklaşık olarak 10.500 milattan önce ise 8500 yıllarında, avcılık ve toplayıcılık geleneğine sahip göçer toplulukların yerleşik yaşama geçmesiyle kurulmuş olan Aşıklı, milattan önce 7300 yıllarında terk edilmiştir. Bin yılı aşkın bir zaman dilimi içerisinde kuşaklar boyu, hiçbir kesinti olmaksızın süren yaşam, topluluğun yerleşik yaşamı kurma, bitki ve hayvanları evcilleştirme, sosyal kuralları oluşturma aşamasıdır. Teknolojik, sosyal ve ekonomik dönüşümün tüm aşamalarıyla incelendiği proje, insanlık tarihinde yaşanan en önemli kırılma noktalarından biri olan Neolitik yaşam biçiminin kurulmasının araştırılmasına odaklı sürdürülmeye devam etmektedir.
Mimarlık tarihi, tıp tarihi, teknoloji tarihinin yanı sıra sosyal tarih, antropoloji, toplumbilim alanlarında güncel tartışma konularını oluşturan kamusal alan, eşitlikçi toplumlar, kolektif yaşam, paylaşım gibi pek çok kavramın ve uygulamanın ilklerinin izlendiği Aşıklı Höyük’teki çalışmalar, “daha iyi bir gelecek” amacıyla tasarlanan yaşam modellerine katkı sağlayacak yorum ve tartışma zemini oluşturur, düşünce biçimleri geliştirir. Araştırma sonuçları, Aşıklı sakinlerinin Orta Anadolu Bölgesi’nin en erken yerleşik topluluğu olduğunu, yerleşme tarihi süresince kolektif yaşam tarzını benimsediklerini, yaş, deneyim ve uzmanlaşmaya göre örgütlenen bir yaşam biçim sürdürdüklerini ortaya koyar. Topluluk zaman içerisinde koyun/keçiyi kontrol altına alarak, önceleri yerleşme içinde, evlerinin yanındaki alanlarda tutarak ve besleyerek daha sonra da onları güderek evcilleştirmiştir. Tahıl yetiştiriciliği, baklagiller, yabani bitki, yemiş ve meyve toplayıcılığı yerleşme süresince devam eder. Aşıklı Höyük en erken tarım denemelerinin yapıldığı yerleşmelerden biridir. Tarımsal faaliyetler yerleşmede aşamalı olarak zamanla artmıştır. Mimarlık tarihi açısından “ilk”lerin ortaya çıktığı ve gelişiminin aşamalı olarak izlendiği yerleşmede, yuvarlak plandan dörtgen plana geçiş, toprağa gömük barınaklardan zemin üzerine yapılan konutlara dönüşüm, kamusal yapıların ortaya çıkışı, yerleşme planı ve dokusunun oluşumu, artan nüfus, dönüşen sosyal organizasyon tüm ayrıntılarıyla ortaya çıkarılmış ve belgelenmiştir. Ölü gömme uygulamaları çeşitlilik içermekle beraber dünyanın bugün ilk beyin ameliyatlarından (trepanasyon) biri olarak kabul edilen genç kadına ait kafatası, Aşıklı Höyük’te bulunmuştur. Alet yapımında kullanılan birincil hammadde obsidiyen (volkanik cam)’dır. Obsidiyen yakın ve uzak çevredeki kaynaklarından yerleşmeye bloklar halinde getirilmiş ve yongalama ve alet yapımı yerleşmede gerçekleştirilmiştir. Kazıyıcı, kesici ve delici alet türleri, ok uçları yapımında teknolojik değişim ve gelişim, diğer alanlarda olduğu gibi yavaş ve aşamalıdır. Aşıklı’daki bin yıllık iskan tarihinin son 200 yılına denk gelen evre, bakır işçiliği, kireç yakma gibi piroteknolojik gelişimlerin yaşandığı, yerleşiklerin diğer topluluklarla yoğun iletişime geçerek alışverişe başladığı evredir. Bu evre aynı zamanda kolektif yaşamdan bireyselliğe doğru giden sürecin başladığı, topluluğun yakın çevresini çeşitli faaliyetler için yoğun olarak kullanmaya başladığı evredir.
Aşıklı Höyük Araştırma Projesi’ne bağlı gerçekleştirilmekte olan yan projeler, Kültür Ortaklaşması ve Toplumsal Paylaşım Projeleri, Deneysel Arkeoloji, Etnografya Çalışmaları, Koruma Çatısı, Ziyaretçi Projesi gibi çalışmaları içerir. 2018 yılında Aşıklı Höyük’ün tanıtılması, sürdürülen bilimsel faaliyetlerin desteklenmesi, burada üretilen bilginin toplumsallaştırılmasına aracılık etmek ve yerel ve uluslararası ölçeklerde Aşıklı Höyük’te ortaya çıkarılan bilimsel verilerin diğer bilim alanları, sanat, eğitim, kırsal kalkınma vb. alanlarla ortaklaşmasına aracılık etmek amacıyla “Aşıklı Höyük Dostları Derneği” kurulmuştur.
Linkler: Resmi Web Sayfası | Facebook | Instagram | Twitter | Thumbler | Aşıklı Höyük Dostları Derneği
